وی همچنین با بیان اینکه در ایران گذشته، اساسا شهرهای با جمعیت بسیار زیاد و تراکم ساختمان‌های بلند مرتبه وجود نداشته است، بر ضرورت بازگشت به فرهنگ گذشته شهرسازی ایران و مرور روند فعلی شهرسازی تاکید کرد.به گفته وی در گذشته به دلیل نبود فناوری‌های امروزی، حد جمعیت و وسعت شهرها متناسب با امکانات و ظرفیت‌های زیست‌محیطی این شهرها بوده است اما متاسفانه امروز با فهم نادرست از فناوری‌ها و استفاده غلط از نوآوری‌های در دسترس، به اشتباه رویه‌های غلطی در شهرسازی پایه‌گذاری شده است که بلندمرتبه‌سازی‌های بی‌ضابطه یکی از نمودهای بارز آن محسوب می‌شود. وزیر راه و شهرسازی با اشاره به وضعیت کنونی کلان‌شهرهای ایران، با تاکید بر ضرورت «بازخوانی زندگی شهری مدرن» در ایران گفت: برای توسعه و آینده ایران باید به نقد مدرنیته و تبعاتی که به جای گذاشته اندیشه کنیم.
عباس آخوندی ادامه داد: وضعیت زندگی شهری ایران بازتاب‌دهنده اغتشاش ذهنی در عصر معاصر است، این درحالی است که اگر کسی بخواهد معدلی از نحوه نگاه ما به زندگی و تصور ما از زندگی مدرن ایرانی ارائه کند عکس هوایی از شهرهای ما نشان‌دهنده وضعیت موجود است که اگر خوب باشد می‌توانیم سرافراز باشیم و اگر دارای اشکالاتی است باید اندیشه کنیم که اشکالات آن کجاست و چرا به چنین وضعی گرفتار آمده‌ایم. آخوندی ادامه داد: هم اکنون موضوع بناهای بلند را می‌توان از منظر اقتصاد سیاسی، معماری، جامعه‌شناسی، زیست‌شناسی، ترافیک و سایر علوم مورد توجه قرار داد.
تحمیل هزینه برج‌سازی به شهروندان
آخوندی افزود: از منظر اقتصاد سیاسی، بلندمرتبه‌سازی‌ها را می‌توان با بحثی تحت عنوان «برون‌ریز» مورد توجه و توضیح قرار داد. مفهوم برون‌ریز در اقتصاد سیاسی به این موضوع اشاره دارد که انسان‌ها علاقه‌مند هستند تا هزینه خود را بیرون بریزند و به دیگری تحمیل کنند. وزیر راه و شهرسازی با ارائه یک مثال افزود: فرض کنید ساختمانی معمولی دارید و می‌خواهید آب پشت‌بام آن را دفع کنید، ساده‌ترین روش آن است که ناودانی بزرگ بگذارید و آب را به داخل کوچه بریزید که این روش ارزان‌ترین روش برای دفع آب‌های سطحی است. آخوندی ادامه داد: اما اگر بخواهیم آب را از طریق سیستم فاضلاب دور ریز کنیم باید هزینه کرده، کانال‌کشی کنیم تا دفع آب به‌صورت سیستماتیک انجام شود، در حالی‌که اگر بخواهیم صرفه‌جویی کنیم روش اول ساده‌تر است.
وی با اشاره به ارتباط موجود بین بحث برون‌ریزی در اقتصاد سیاسی با ساخت‌و‌سازهای بلندمرتبه گفت: ساخت یک ساختمان بلند و بی‌ضابطه، تمام آسایش و زندگی همسایگان را به خطر خواهد انداخت، به این معنا که یک سرمایه‌گذار در ساختمان بلند در محله‌ای که ارتفاع ساختمان‌ها مشخص است برای اینکه به آفتاب یا سود بیشتری برسد با ارزان‌ترین قیمت هزینه را به دوش جامعه می‌اندازد. وی گفت: برون‌ریز کردن هزینه از منظر اقتصاد سیاسی به نفع سرمایه‌گذار و ذی‌نفع و به ضرر جامعه است. آخوندی تاکید کرد: وظیفه دولت‌ها «درونی کردن هزینه برون‌ریز برای افرادی که به جامعه زیان می‌رسانند» است، این در حالی است که بلندمرتبه‌سازی از منظر اقتصادسیاسی هزینه‌کردن از جیب شهروندان و به زیان آنان است؛ باید تدابیری اندیشیده شود که اگر کسی قصد استفاده بیشتر و پرسودتر از زمین خود و بلندمرتبه‌سازی در آن دارد حتما باید تمام هزینه‌های مربوط به آن را خودش بپردازد؛ نه اینکه این هزینه‌ها به اجبار به مردم تحمیل شود. وی تصریح کرد: باید به این سوال پاسخ داد که دولت محلی-شهرداری‌ها- و سوداگران ساختمانی، اگر زمینی در گوشه‌ای دارند آیا مجازند به قیمت ایجاد هزینه‌های گزاف برای شهر و تحمیل آن به مردم و تنها به این دلیل که می‌خواهند از این زمین استفاده بهتری ببرند، اقدام به ساخت و سازهای بی‌ضابطه کنند؟
آخوندی افزود: معتقدم بلندمرتبه‌سازی در ایران از منظر اقتصاد سیاسی هزینه‌کردن از جیب ملت ایران است و نفع کوتاه‌مدتی را برای اقشار خاصی ایجاد می‌کند و به معنای سربار‌کردن هزینه‌های فراوان به شهروندان است. وزیر راه و شهرسازی گفت: کشور و مدیریتی موفق است که بتواند همه افراد را موظف کند تا هزینه‌ای به دیگری و به خصوص جامعه تحمیل نکنند.
آینده بحرانی برای تهران
آخوندی با اشاره به اینکه در ایران قدیم اساسا شهرهای بزرگ وجود نداشته است، گفت: در ایران قدیم، اساسا طبیعت، منابع زیستی و آب و هوا اجازه نمی‌داد تجمع زیادی در شهرها صورت بگیرد. این درک غلط از زندگی شهری است که فناوری می‌تواند هرنوع تصرفی را در اختیار ما قرار دهد و ما با فناوری می‌توانیم همه چیز را تغییر دهیم. آخوندی با بیان اینکه ایران با بحران زیست‌محیطی و آب روبه‌رو است، گفت: متاسفانه در جامعه سیاسی و آکادمیک ما به این دو مساله مهم کم‌توجهی می‌شود. وی گفت: تصور کنید آب از دریای عمان به تهران بیاید، همچنین تمامی وسایل نقلیه به وسایل نقلیه هیبریدی تبدیل شود، فکر می‌کنید با این شرایط آیا باز هم تهران قابلیت زندگی دارد؟
وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: بخش عمده‌ای از قابلیت زندگی در تهران کوهپایه‌ای به این بستگی دارد که انتقال هوا توسط نسیم از کوه به دشت و دشت به کوه انجام می‌شود اما در حال حاضر ساختمان‌های بلند موانع جریان هوا در تهران هستند و همین مساله تهران را با مشکلات عمده‌ای مواجه کرده است. وزیر راه و شهرسازی گفت: متاسفانه در کوهپایه‌های تهران مجوز ساخت ساختمان‌های بلندی داده شده که در کریدورهای اصلی هوای تهران ساخته شدند و با این کار عملا گردش هوا در شهر تهران به دلیل موانع فراوان با مشکلات عمده‌ای مواجه شده است. وی با انتقاد از نحوه بارگذاری در کلان‌شهر تهران افزود: نحوه بارگذاری در تهران عوارض بسیار زیادی دارد. هم‌اکنون زمستان است و ما با روزهای ناسالم محیط زیستی روبه‌رو هستیم که بخش عمده‌ای از ناسالم بودن محیط زیست ناشی از نحوه غلط شهرسازی در کلان‌شهر تهران است. وی افزود: ساخت بناهای بلند بی‌ضابطه، حمل ونقل خصوصی، کمبود ناوگان حمل ونقل عمومی، کیفیت نازل سیستم‌های موتوری در تهران و تمایل به افزایش جمعیت‌پذیری در تهران همگی حاکی از فهم غلط از کاربرد فناوری در توسعه کلان‌شهرهاست.
رتبه جهانی ایران در بلندمرتبه‌سازی
همچنین رئیس شورای سیاستگذاری سومین کنفرانس بناهای بلند، با بیان اینکه موضوع بلندمرتبه‌سازی را می‌توان از منظرهای مختلف شامل مباحث مربوط به شهر سبز، معماری سبز، اکوسیستم و... مورد توجه قرار داد، گفت: هم اکنون به لحاظ بلندمرتبه‌سازی رتبه 11 را در دنیا داریم؛ این درحالی است که تاکنون هیچ مطالعه و بررسی کافی برای پاسخ به این سوال که آیا به درستی در این جایگاه قرار گرفته‌ایم یا خیر، انجام نشده است. سیدمحمد بهشتی افزود: باید بررسی‌های دقیقی در این باره صورت بگیرد و به این پرسش پاسخ داده شود که آیا این بلندمرتبه‌سازی‌ها در جای خود واقع شده‌اند و یا در مکان‌های نادرست و به‌صورت بی‌ضابطه مشکلات مختلفی را برای کلان‌شهرها و شهروندان ساکن در آن ایجاد کرده‌اند.
کارنامه 40 سال رشد جمعیت شهرهای جهان
در این کنفرانس، همچنین کارشناس شهرسازی دفتر هبیتات در تهران-برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد-کارنامه رشد جمعیت شهرنشین دنیا طی چهار دهه اخیر را تشریح کرد. سارا حبیبی در این‌باره گفت: در سال 1976 مصادف با برگزاری اولین کنفرانس اسکان بشر در ونکوور کانادا، نسبت جمعیت شهرنشین جهان به کل جمعیت دنیا 38 درصد بود؛ این میزان در سال 1996 همزمان با برگزاری اجلاس دوم اسکان بشر در استانبول ترکیه 45 درصد و در سال 2016، مصادف با برگزاری سومین اجلاس اسکان بشر در کیتو اکوادور 54 درصد اعلام شد.
وی تاکید کرد: این روند نشان می‌دهد جمعیت جهان در حال حرکت به سمت شهرنشینی است، هرچند این اتفاق در ذات خود و به خودی خود رویدادی مثبت یا منفی تلقی نمی‌شود بلکه از برخی جهات مثبت است، ضمن اینکه بعضی جنبه‌های منفی خاص خود را نیز دارد. حبیبی با اشاره به محتوای «دستورکار جدید شهری» مصوب هبیتات 3 در کنفرانس اخیر اسکان بشر گفت: پیش‌بینی می‌شود جمعیت شهرنشین دنیا تا سال 2050 دو برابر شود؛ این درحالی است که در این کنفرانس، دستیابی به شهرهایی برای همگان با تحقق کامل حق مسکن، افزایش مشارکت مدنی، توجه به چالش‌های اقتصادی، هدایت اقتصاد محلی، توسعه پایدار، مدیریت و کاهش خطرات بلایای طبیعی و حفاظت از سکونتگاه‌های طبیعی به‌عنوان مهم‌ترین چشم‌انداز مشترک بین همه کشورها مورد توافق قرار گرفت.
وی همچنین تاکید کرد: توسعه پایدار شهری برای فراگیری و پایان دادن به فقر، شکوفایی شهری و فرصت‌های پایدار و فراگیر برای همگان، توسعه شهری تاب‌آور و پایدار از لحاظ زیست‌محیطی، مهم‌ترین تعهدات دگرگون ساز برای دستیابی به توسعه پایدار شهری در سند دستور کار جدید شهری مصوب سومین اجلاس اسکان بشر سازمان ملل متحد-هبیتات 3- است. به گزارش «دنیای‌اقتصاد» سومین کنفرانس اسکان بشر (هبیتات۳) با حضور وزیر راه و شهرسازی و هیات همراه وی به‌عنوان نماینده ایران و کشورهای عضو در کیتو پایتخت اکوادور از ۲۶ تا ۲۹ مهر ماه 95 برگزار شد. در این کنفرانس، تمامی کشورها، گزارش ملی خود را در زمینه «مسکن» و «اسکان بشر» ارائه کرده و در نهایت با تصویب یک سند، راهبردها و استراتژی‌های کلان کشورهای متعهد برای اجرا طی ۲۰ سال آینده در حوزه مسکن و اسکان بشر را در سراسر دنیا تصویب کردند.
