انتقاد از کیفیت ساخت و ساز مسکن

"حاسبوا قبل ان تحاسبوا"
همه می دانیم که ایران کشوری حادثه خیز و بویژه زلزله خیز است. پنجم دیماه بمناسبت سالروز زلزله فاجعه بار بم "روز ملی ایمنی در برابر زلزله" نامگذاری شده است، معمولا" بعد از هر حادثه طبیعی زلزله ویرانگر در یکی از مناطق کشور، برای مدتی مقوله مقاوم سازی سازه های ساختمانی در راس اخبار و تحلیل های خبری و کارشناسی قرار می گیرد و بیش از هر زمان دیگری به این ضرورت انسانی و حیاتی پرداخته می شود ولی کاش فراموش نشود.

سطح انتظارات و نگرش ها در ساختمان سازی در سه پله مطرح است:

1. پله اول- مقاوم ساختن: آیا ساختمان‌های ما و حتی ساخت و سازهای جدید ما، در برابر زلزله مقاوم‌اند؟ بی‌شک پاسخ منفی است. با وجود تلاشهای ارزنده ای که در این جهت انجام شده است باید اعتراف کنیم که بیشتر ساختمان‌های شهری و روستایی کشورمان، حتی ساخت و سازهای جدید چند ساله اخیر نیز در برابر زلزله ای به بزرگی زلزله بم -5 دی 82- مقاوم نیستند. امیدواریم همه دست اندرکاران، مسوولان، مجریان، ناظرین و ... تلاش کنند تا ساختمان‌ها در برابر زلزله مقاوم باشند تا در صورت وقوع زلزله، آسیب ها و تلفات انسانی کاهش یابند.

2. پله دوم- ایمن ساختن: حال جای این سوال باقی است که آیا حداکثر نیاز انسانها و هموطنان مان اینست که ساختمانی مقاوم داشته باشند؟ اگر ساختمان در برابر قوی ترین زلزله احتمالی مقاوم بود، آیا این ساختمان، ایمن است و ساکنین آن در امنیت و آسایش هستند؟ جواب قطعا" خیر است و باید انتظارات خود و مردم را از کیفیت ساخت و ساز مسکن بالاتر ببریم. متاسفانه زوایای پنهان ایمنی ساختمان ها در پس مقوله مقاوم سازی، پنهان مانده و مغفول می ماند و حتی در طرح در دست تدوین بیمه ساختمان ها در دولت و مجلس، فقط پوشش بیمه ای در برابر زلزله و حوادث طبیعی مد نظر است. بدون شک ساختمان های مقاومی در کشور هست که خطرات جدی حریق و انفجار، برق گرفتگی، سقوط، گازگرفتگی و ... در آنها برای ساکنین وجود دارد. لذا ضروریست با کمک همه دست اندرکاران بخش های فرهنگی کشور، مقامات مسئـول در بخش ساختمان و نهادهای قانونی که برای امنیت و حفظ جان انسانها ارزش قائـلند، برای ایمن سازی یعنی فراتر از مقاوم سازی صرف، فرهنگ سازی و بستر سازی قانونی و اجرایی بشود. این یعنی "ضرورت تغییر نگرش و پارادایم ذهنی در ساخت مسکن که، مقاوم سازی کافی نیست و باید "ساختمانی ایمن" بسازیم که "مقاوم بودن" یکی از مولفه های ایمن بودن ساختمان است."

3. پله سوم- با کیفیت ساختن: در عین حال، به این واقعیت نیز باید توجه داشت که با توجه به پایان پذیر بودن منابع تولید انرژی یعنی انواع سوخت ها و درنتیجه اجرای قانون هدفمندی یارانه ها و آزاد سازی تدریجی قیمت حامل های انرژی -مانند کشورهای پیشرفته دنیا- ضمن توجه کامل به ایمنی ساختمان ها (ایمنی در برابر زلزله و دیگر حوادث اشاره شده بعنوان زوایای پنهان ایمنی)، از هم اکنون باید در زمان طراحی و ساخت ساختمان های جدید، از طریق اجرای کامل و صحیح مبحث 19 یعنی عایق بندی ساختمان ها و انتخاب درست سیستم های انرژی بر، به مقوله های "مصرف بهینه انرژی، کاهش آلایندگی هوا، حفظ محیط زیست و ... "بپردازیم و به تمام معنا، به رفاه و آسایش خانواده ها در ساخت و ساز مسکن فکر کنیم.

جمع بندی:
اگر نخواهیم مثل کشورهای پیشرفته دنیا سخن از حرف های جدید آخرین پله یعنی "ساختمان سبز، مصرف انرژی کم، حفظ محیط زیست و..." بزنیم، ظلم بزرگ و نابخشودنی است که در ساخت و ساز، ایمنی را فقط "ایمنی در برابر زلزله" تعریف کنیم و خدای نکرده در عمل، همین حداقل انتظار هم زیر سوال باشد. توجه به کیفیت ساخت و ساز مسکن، به افزایش عمر مفید ساختمانها نیز می انجامد.
• این سوال را همه دست اندرکاران صنعت ساختمان می توانند از خودشان بپرسند که ما در ساخت و ساز مسکن جدید، در کدام مرحله قرار داریم؟ آیا ساختمان هایی که می سازیم مقاوم اند، ایمن اند یا با کیفیت؟
امیداست حداقل در گذر از مفهوم مقاوم سازی به ایمن سازی، موفق عمل کنیم تا حداقل ساختمانی مقاوم بسازیم که بدون شک حق مسلم خریداران و ساکنین واحدهای مسکونی جدیدالاحداث است. اگر همین اتفاق میمون و مبارک تحقق یابد، به هموطنانی که قرار است در داخل این ساختمان ها سکونت یابند، خدمت بزرگی کرده ایم.
برای تحقق این اهداف والای انسانی و اجتماعی، انتظار می رود دست اندرکاران صنعت ساختمان، ضمن رعایت و عمل به تمامی الزامات قانونی مباحث مقررات ملی ساختمان، بر اصول، سوگندنامه و اخلاق حرفه ای خود پایبند باشند.

دکتر جواد نوفرستی،‌ کارشناس بهینه سازی انرژی و ایمنی ساختمان
عضو کمیته علمی و آموزشی شورای سیاستگذاری انجمن جامعه ایمن ایران