مسکن‌مهر از نفس افتاد

فرید قدیری: در 35 روزی که از استقرار عباس آخوندی در وزارت راه‌وشهرسازی می‌گذرد، بیش‌از 15 مرتبه پیام صریح از طرف وزیر خطاب به عوامل مسکن‌مهر مبنی‌بر «لزوم ادامه کار در این پروژه عین روال‌قبلی» صادر شده است، اما بررسی‌های به‌عمل آمده در روزهای اخیر از حال‌وهوای شهرهایی که به واسطه همین ساخت‌وسازهای مسکن‌مهر به وجود آمدند، نشان می‌دهد: پیمانکاران با ترک کارگاه‌ها و معلق‌‌کردن ساختمان‌هایی که حداقل 6ماه برای تکمیل و تجهیز آنها زمان لازم است، قصد کرده‌اند راه عمل به تعهد دولت در قبال پیش‌خریداران مسکن‌مهر را باز هم طولانی کنند!
گزارش «دنیای‌اقتصاد» از آخرین وضعیت پروژه‌های مسکن‌مهر حاکی است: شهرهای‌جدید اطراف تهران که در چهار سال گذشته بیشترین زحمت، پیگیری، چالش‌های شبانه‌روزی و در عین‌حال سرافکندگی را برای دولت در مقایسه با سایر مناطق کشور رقم زده بود، هم‌اکنون به بزرگ‌ترین گره عمرانی برای دولت یازدهم مبدل شده است. طبق یک آمار رسمی، 75 درصد واحدهای مسکونی مهر در حال ساخت در شهرهای جدید سراسر کشور هنوز به مرحله افتتاح و بهره‌برداری نرسیده‌اند.
در «پرند» و «پردیس» تا پیش‌از شروع ‌به کار دولت یازدهم، دغدغه‌هایی همچون نبود آب و برق و گاز و رخداد نابرابری بین هزینه‌ساخت و قیمت‌ تمام‌شده واحدهای مسکونی‌مهر، وجود داشت طوری که در یکسال آخر فعالیت دولت قبل، با وساطت رییس‌جمهور وقت، هم وزارت نیرو مکلف شد بدون‌وقفه برای همه واحدها خدمات‌رسانی کند و هم وزارت راه‌وشهرسازی قبول کرد قیمت خرید مسکن‌مهر از پیمانکار را معادل بخشی از تورم شدید سال‌91 افزایش دهد. نزدیک به 200 هزار پیش‌خریدار مسکن‌مهر در شهرهای جدید اطراف تهران، تا پیش‌از تغییر دولت امیدوار بودند با رفع این بهانه‌ها، بتوانند قبل از نیمه‌دوم امسال واحدها را تحویل بگیرند، اما با موانع تازه بر سر راه واگذاری‌ها، نه‌تنها ابهام درباره زمان‌تحویل افزایش یافته که این‌بار جنس‌ تاخیرها نیز غیرقابل حل شده است. در شهر جدید «پرند» از 95 هزار واحد مسکونی‌‌مهر در دست احداث، تاکنون نزدیک به 20 هزار واحد افتتاح شده و مابقی واحدها که طبق زمان‌بندی باید پایان‌ سال91 تکمیل و افتتاح می‌شد، با مشکلاتی روبه‌رو شده است.
در این شهر، شاید بیشترین ضربه را پیمانکاران درشت‌‌دانه – سازنده‌های بالای 1000 واحد- به ستون اعتماد مردم به دولت، وارد کردند. این گروه از سازنده‌ها قرار بود به واسطه تیراژ ساخت، ارزان‌تر از سایر پیمانکاران بسازند و به واسطه توانایی فنی بالایی که دارند، سریع‌تر از بقیه، واحدها را تحویل متقاضیان بدهند، اما ارزش قراردادهای آنها با وزارت راه‌وشهرسازی و همچنین میزان پیشرفت‌فیزیکی واحدهای در حال‌ساخت، نشان می‌دهد دو هدفی که از واگذاری حجم انبوه مسکن‌مهر به این پیمانکاران دنبال می‌شد، متاسفانه محقق نشده است طوریکه هم‌اکنون قیمت فروش مسکن‌مهر متعلق به این پیمانکاران به مراتب بیشتر از سایر واحدها است و میزان تاخیر در تحویل نیز با بقیه برابری می‌کند. آنچه در حال‌حاضر در شهرهای جدید اطراف تهران به خصوص «پرند»، بن‌بست ایجاد کرده، بحث قدیمی تاخیر‌ها نیست، بلکه «نبود پول» برای تکمیل واحدهاست.
گفته‌ می‌شود، برخی پیمانکاران مسکن‌مهر وام دریافتی از سیستم بانکی را به‌ جای آنکه 100 درصد صرف همان پروژه‌ای که تسهیلات به آن تعلق گرفته است، بکنند، در پروژه‌های دیگر ساختمانی خود هزینه کرده‌اند.
نتیجه این هزینه‌کرد باعث شده، پروژه‌هایی که بعد از بارها تاخیر، قرار بوده تابستان امسال به پیش‌خریداران مسکن‌مهر در پرند تحویل داده شود، هنوز تکمیل نشده و به خاطر «نبودپول» به اجبار از سوی پیمانکار متوقف شده است. جالب آنکه، سازنده‌های مسکن‌مهر طی این سال‌ها، کاملا به منابع بانکی برای تامین‌مالی پروژه‌ها وابسته بودند و برخلاف روال طبیعی ساخت‌وساز که معمولا سازنده، بیش‌از 50درصد ارزش پروژه، اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کند، در مسکن‌مهر آورده‌ای از طرف سازنده‌ها دیده نمی‌شود.
در این میان، طبق قرارداد‌های سه‌جانبه‌ای که بین وزارت راه‌وشهرسازی، پیش‌خریداران مسکن‌مهر و پیمانکاران به عنوان پیش‌فروشنده، در فاصله سال‌های 89 تا 90 منعقد شد، مقرر شده بود 70 درصد آورده‌نقدی پیش‌خریداران در طول پروسه ساخت‌وساز با نظارت دولت به پیمانکار پرداخت شود و 30درصد مابقی درست در زمان تحویل کلید واحدمسکونی، تسویه شود. این در حالی است که شرکت عمران پرند حدود یک ماه پیش، با برنامه‌ریزی و تعهدی که از پیمانکاران مسکن‌مهر گرفت، از پیش‌خریداران خواست 30 درصد قسط آخر آورده‌نقدی‌شان را پرداخت کنند تا از این طریق، مراحل باقیمانده تکمیل ساختمان‌ها به سرعت انجام شود و در طول پاییز92، واحدها تحویل پیش‌خریداران شود اما این اقدام «پرند» تاکنون نتیجه نداده است، زیرا این افراد با بازدیدهایی که طی چند روز گذشته از ساختمان‌هایی که به آنها پیش‌فروش شده، به عمل آورده‌اند، ظاهر سازه‌ها را کمتر از آن می‌بینند که بخواهند 100 درصد آورده‌نقدی‌شان را
پرداخت کنند! به این ترتیب، در پروژه‌های سالخورده مسکن‌مهر شهرهای جدید، از یک‌سو کل تسهیلات بانکی قابل‌پرداخت، به آنها تعلق گرفته است و از سوی دیگر، به دلیل کم‌کاری سازنده، پیش‌خریداران حاضر به پرداخت اضافی نیستند و نتیجه، آن شده که تکمیل و تحویل واحدهای مسکونی‌مهر به بن‌بست رسیده است. آنچه باعث انحراف احتمالی در منابع‌پولی اختصاص یافته به مسکن‌مهر شده را نمی‌توان به پای عدم‌نظارت نوشت، بلکه سوءاستفاده عوامل ساخت و حربه‌های برخی پیمانکاران در دریافت به‌موقع وام‌بانکی و استفاده‌اقتصادی از تسهیلات، در این موضوع دخیل بوده است.
برخی پیمانکاران مسکن‌مهر با دریافت تسهیلات بانکی ارزان‌قیمت –قرض‌الحسنه- آن را صرف خرید کالاهای پربازده از بازارهایی که در یکسال اخیر بیشترین سود اقتصادی را به سرمایه‌گذاران داده است، کرده‌اند.
برخی دیگر وام مسکن‌مهر را از این بازار خارج نکردند اما وام دریافتی را به جای آنکه صرف تکمیل یک پروژه 99ساله کنند، آن را صرف پروژه دیگر کردند تا مبادا ریالی از جیب خود، هزینه کرده باشند. البته در این میان، گروهی از پیمانکاران هم وجود دارند که هیچ انحرافی در کار آنها دیده نمی‌شود، ولی با عدم اعتماد به آینده مسکن‌مهر، کار را متوقف کرده‌اند تا مجبور نباشند هزینه خارج‌شدن این طرح از اولویت دولت را پرداخت کنند. برای این دسته از پیمانکاران، لغو برخی مصوبات دولت دهم در هفته‌های اخیر، نگران‌کننده شده و تصور می‌کنند دولت یازدهم هر آن احتمال دارد ادامه طرح مسکن‌مهر را متوقف کند و این طرح را به سرنوشت طرح‌های دولت‌‌های قبلی همچون مسکن‌اجاره‌ای یا اجاره‌ به شرط تملیک که با تغییر دولت، کاملا از دستور خارج شدند، دچار کند.
در حال حاضر در شهر جدید پرند تنها پروژه واقعا فعال مسکن‌مهر، متعلق به تنها شرکت خارجی حاضر در این پروژه است و اغلب پیمانکاران به دلایلی همچون نبود منبع مالی، عدم پرداخت آورده‌نقدی متقاضیان یا هماهنگ‌نبودن شرکت‌های خدمات‌رسان، مراحل تکمیل و نازک‌کاری ساختمان‌ها را متوقف کرده‌اند.
در «پرند» همه واحدها پیش‌فروش شده و حتی اضافه‌ بر ظرفیت واحدها، ثبت‌نام ذخیره از متقاضیان، انجام شده است.در «پردیس» اگرچه عمر احداث مسکن‌مهر به دو سال نرسیده و در مقایسه با 4سال انتظار پیش‌خریداران در «پرند»، هنوز زمان برای تاخیر و بدقولی وجود دارد اما طبق وعده‌ای که دولت در قرارداد پیش‌خریداران مکتوب کرده، واحدهای مسکونی‌مهر «پردیس» باید حداکثر تا پایان امسال به تدریج تحویل شود.
به‌رغم این زمان‌بندی، اما اقدام درخور‌توجه در این مناطق دیده نمی‌شود.

معاون جدید و ماموریت‌های پیش‌رو
 محسن نریمان -رییس کمیته مسکن کمیسیون عمران مجلس هشتم- یک هفته پیش با حکم عباس آخوندی، معاون وزیر در امور شهرهای جدید شد.
انتظار می‌رفت مدیرعامل جدید شرکت عمران شهرهای‌جدید در این 7روز، لااقل سفری کوتاه صرفا برای آشنایی با حوزه‌ کاری خود به حساس‌ترین شهرجدید کشور یعنی «پرند» انجام دهد تا فارغ از آنچه تاکنون بر این شهر گذشته، از یک‌سو برای پیمانکاران و پیش‌خریداران قوت قلب باشد و از سوی دیگر مقدمات برنامه مدنظر وزیر بابت توسعه سکونتی این منطقه را هرچه زودتر فراهم کند.
اما این انتظار محقق نشد.
دفتر محسن نریمان طی این چند روز از مدیران عامل شهرهای جدید گزارش عملکرد مکتوب خواسته است و از پرند تاکنون دو سری گزارش درباره اقدامات انجام شده و موارد باقی‌مانده، به دفتر وی ارسال شده است.
با این حال به نظر می‌رسد، معاون جدید وزیر در امور شهرهای جدید لازم است در این هفته دو اقدام را به صورت ضرب‌الاجل در دستور کار خود قرار دهد.
اول لازم است، برای مدیران یکی دو شهر جدید تصمیم نهایی درباره ابقای مدیران فعلی یا تغییر آنها اتخاذ شود تا برزخی که مدیران فعلی از بابت ادامه حضور یا جابه‌جایی به آن دچار شده‌اند برطرف شود و از همه مهم‌تر سوءاستفاده برخی پیمانکاران مسکن‌مهر از این اوضاع خاتمه یابد.
اقدام دوم نیز باید تعیین کارگروه و کمیته‌های کارشناسی برای شهرهای جدیدی همچون پرند و پردیس و شناسایی نقاط‌ضعف و مراحل موردنیاز برای توسعه‌شهر باشد.
همان‌طور که «دنیای‌اقتصاد» در روز معارفه مدیرعامل جدید شرکت عمران شهرهای جدید در مقاله‌ای نوشت، حوزه کاری این معاونت در مقایسه با سایر معاونت‌ها، فوق‌العاده پرحجم و حساس است، چون که وزیر در نظر دارد انتقادهای چندساله‌اش را درباره این مناطق را در چهار سال پیش‌رو به‌کار بگیرد و نقاط‌ضعف شهرهای جدید را برطرف کند.
برای این منظور، بد نیست معاون شهرهای جدید در هفته پیش‌رو از پرند و پردیس و هشتگرد به عنوان پیشانی 18 شهرجدید کشور شخصا بازدید کند تا ضمن انطباق گزارش‌های ارسالی از طرف مدیران عامل با واقعیت موجود در این شهرها، زاویه‌دید آقای نریمان برای راهبری شهرهای جدید و ماموریت‌های پیش‌رو بازتر و کامل‌تر شود.